Pillerin Zararları ve Tehlikelerini Bilelim. Doğru Kullanımını Öğrenelim

Sadece İstanbul'da yılda 18.000.000 adet pil tüketiliyor ve bu miktar giderek artıyor. Her evde birkaç tane uzaktan kumanda var ve bunlar pil içeriyor, ayrıca kameralarda, fotoğraf makinelerinde, işitme cihazlarında, oyuncaklarda, kablosuz telefonlarda, saatlerde, hesap makinelerinde vb pek çok yerde pil kullanıyoruz. Peki hayatımıza bu kadar girmiş olan bu minik aletleri doğru kullanmayı biliyor muyuz? Evimizde.com sizin için araştırdı.

Piller, kimyasal enerjiyi elektrik enerjisine dönüştüren, kompleks elektro kimyasal aletlerdir.

Pillerden Nasıl Zarar Görebilir ve Bunları Nasıl Engelleyebiliriz?

Saatler ve hasap makinelerinde çokça kullanılan düğme piller özellikle çocuklar için tehlikelidir. Çünkü bu küçük ve parlak cisim çocukların ilgisini çeker ve kolayca yutulabilirler. Bu pillerin ağza alınması ve nefes borusunu tıkaması halinde boğulmalar meydana gelebilir, ayrıca yutulması da son derece tehlikeli zehirlenmelere ve ölüme yol açabilir. Bu nedenle ortalıkta bu tip pilleri bulundurmamalı ve çocukların erişemeyeceği yerlerde muhafaza etmeliyiz.

Alkali piller yanlış kullanıldığı veya hasar gördüğü zaman pil içindeki alkali madde sızar ve ellere veya göze temas ettiğinde yanmasına neden olur. Pil aktığı zaman Alkali özellikli (baz) potasyum hidroksit içeren elektrolit sızmış olur. Potasyum hidroksit kuvvetli baz özelliği gösterir ve onun yaptığı olumsuzlukların hepsini yapar. 

Akan pilin her yaşta insan için olumsuz etkileri bulunmakla birlikte özellikle çocuklar için dikkatli olunması gerekir. Akıntı yüksek tahrişe yol açabileceği için cilt üzerinde olumsuz etkileri vardır. Özellikle göz ile temasından kaçınılmalıdır. Cihazlarda ise akıntı cihazı kirleteceği gibi yüksek aşınmaya, paslanmaya ve hatta cihazın bozulmasına sebep olabilir. 

- Çinko karbon pillerin ömrü alkali pillerden daha kısadır ve daha az güçlüdür. Çinko karbon pillerde sızıntı sıkça görülür.
- Çinko karbon pil kullanılan cihazlar 30 günden fazla çalıştırılmıyorsa pili cihazda tutup deşarj olmasına neden olunmamalıdır.
- Pilden sızan amonyum klorür göze temas ettiğinde ciddi sulanmaya neden olur. Çinko klorür çok korrozif (aşındırıcı) bir maddedir.
- Çinko karbon piller 54C üzerinde depolandığı zaman hidrojen gazı kaçmasına neden olabilir.

Lityum Piller
Düşük hızda enerji tüketimi gerektiren aletlerde (saatler ve hesap makineleri gibi) küçük silindir veya düğme hücreler halindeki lityum piller kullanılır. Bu aletleri birkaç yıl çalıştırabilir.
Lityum piller hava ile temas ettiği zaman bozulur. Lityum çok aktif bir metaldir. Lityum su ile reaksiyona girdiğinde hidrojen gazı (H2) gazı açığa çıkar ve derhal pil hücresi patlar. Su ile reaksiyona girdiğinde hidrojen gazı (H2) gazı üretir. Bu da hücrelere zarar verir. Susuz elektrolit kullanılır. Lityum pilleri tam olarak deşarj olmadan toplamak tehlikelidir. Bunlar çözünmüş lityum tuzu içeren polar organik sıvılar (dimetil eter veya propilen karbonat)?dan ibarettir.
Poli etilen oksit/tuz kompleksleri gibi polimer esaslı elektrolitlerin kullanımı araştırılmaktadır.
Lityum piller, silindir, düğme veya metal para şeklinde üretilir.

Pillerdeki Toksik Metallerin Etkileri

1.Cıva

Piller çöpe atıldığı zaman katı atık depolama sahasında zamanla bozularak bazı tehlikeli ve zararlı maddeler serbest hale geçer. Bunlardan biri de cıvadır.
Cıva doğada bozulmaz. Cıva ve cıva bileşikleri halk ve çevre sağlığı bakımından çok tehlikeli ve toksittir.
Akan pildeki cıva hızla deri veya solunum yolu ile vücuda girebilir. Bu maddenin eser miktarda suda bulunması dahi ciddi tehlike oluşturur.

İçme suyu veya gıda zinciri yolu ile insan vücuduna giren cıva;
- Parastezi, ataksi, dişartri ve sağırlık gibi nörolojik bozukluklara,
- Merkezi sinir sisteminin tahribine ve kansere,
- Böbrek, karaciğer, beyin dokularının tahribine,
- Kromozonları tahrip edip sakat doğumlara,
neden olmaktadır.

Cıva oksit pilindeki cıva miktarı 800.000 litre suyun kirleterek içme suyu standartları üzerine çıkartır.

2. Kadmiyum

Ağır metaller içerisindeki en tehlikeli ve toksit maddelerden biri kadmiyumdur. Piller çöpe atıldığı zaman depo sahasında piller bozularak Kadmiyum ve bileşikleri serbest hale geçerek suya karışır. Kadmiyumlu sızıntı suyu, içme suyunu ve toprağı kirleterek gıda zinciri ve içme suyu yolu ile insan vücuduna girer.

Kadmiyum;
- İtai ? itai ve akciğer hastalıklarına, prostat kanserine, kansızlığa, doku tahribine,
- Anfiyen ve kronik neval tübüler bozukluğa ve böbrek üstü bezlerin tahribine
neden olur.

Kadmiyumun vücuttaki yarılanma ömrü 10-25 yıl arasında değişir. Dolayısıyla havada, gıdada ve içme suyunda kadmiyum bulundukça, kadmiyumun sudaki birikmesi artarak devam eder.
İçme suyu veya gıda zinciri ile kadmiyumun %2?si vücutta birikirken, solunum yolu ile gelen kadmiyumun %10-50?si vücutta tutulur.
Vücut kadmiyumu kalsiyum gibi algılar ve kadmiyum vücutta birikmeye başlar. Vücutta kalsiyum eksilmesinden dolayı kemikler yavaş yavaş zayıflamaya başlar. Ayakta durmak hatta öksürmek bile kemiklerin kırılmasına hatta iskelet ufalanarak neticede hastanın ölmesine neden olur.
Ayrıca günde bir paket sigara içen insanların vücutlarında, daha ziyade karaciğer ve böbreklerinde sigara içmeyenlere nazaran %50 oranında daha fazla kadmiyum taşımaktadırlar.
Kadmiyum 400 0Cdeg;nin üzerinde aerosol halinde atmosfere geçer. Dünya Sağlık Teşkilatına göre içme suyunda kadmiyumun 0.005 mg/lt?den fazla olması istenmez.
Evsel çöpteki kadmiyumun %50?si pillerdeki kadmiyumdan ileri gelmektedir.

3.Kurşun (Pb)

Kurşun vücuda solunum, içme suyu ve gıda zinciri yolu ile girer. Vücuda giren kurşun ciğerlere kadar ulaşır ve ciğerlerde yavaş yavaş absorbe edilerek kana karışır. Kurşun kan yolu ile önce karaciğer, böbrek, beyin ve kas gibi yumuşak dokularda 35-40 gün bekledikten sonra kurşun metabolitleri yardımı ile kemik ve diş gibi sert dokularda yarılanma süresi 20 yıldır.
Vücutta demir, kalsiyum eksik, D vitamini yüksekse kurşun fazla miktar birikir.
0-6 yaş grubu çocuklar kurşun kirliliğine karşı yetişkinlere göre en az 4 kat daha fazla etkilenirler.
Kurşun; işitme bozukluğuna, sinir iletim sisteminde ve hemoglobin bileşiminde düşmeye, kansızlığa, mide ağrısına, böbrek ve beyin iltihaplanmasına, kısırlığa, kansere ve ölüme neden olmaktadır.
Dünya Sağlık Teşkilatına göre içme suyunda kurşunun 0.05 mg/lt?den fazla olması istenmez.

Pil Kullanımı ve Bakımı Nasıl Olmalıdır?

Nerelerde Şarjlı Pil, Nerelerde Alkali Pil Kullanmalıyız?

Son yıllarda özellikle Dijital Fotoğraf makineleri ve kameraların hayatımıza girmesiyle birlikte şarjlı pil tüketimi de arttı. Normal piller birkaç fotoğraf çekimi ve flaş patlamasıyla biterken, şarjlı piller uzun süre iş görüyordu. Bu nedenle pek çoğumuz evimize pil şarj cihazları ile şarjlı piller aldık. Bu pilleri hemen her yerde kullanmaya başladık. Halbuki şarjlı pilleri öyle her yerde kullanmak yanlış.

Şarj edilebilir pillerin;
- Uzun süre şarj edilmeksizin kullanılan alanlarda ve düşük oranda enerji tüketen aletlerde kullanımı hatalıdır. (Örnek: saatler, kapı zilleri, TV uzaktan kumandaları, radyolar ve duman alarmlarında),
- Şarj edilmesi uygun olmayan amatör fotoğraf makineleri gibi alanlarda kullanılması tavsiye edilmez.
- Şarj edilebilir piller primer pillere göre oldukça yüksek oranda kendi kendine deşarj olurlar. Şarj edilebilir piller ayda %15 ila %25 oranında kendi kendine deşarj olurlar. Alkali piller ise yılda %2 oranında deşarj olur. Dolayısıyla Alkali pil kullanılabilecek yerlerde şarjlı pil kullanmak yarar da getirmez. Zaten son zamanlarda yüksek oranda enerji tüketen aletler için de Duracell Ultra, Energizer Advaced Formula, Kodak Photolife gibi alkali piller geliştirmiştir.

Bunlara Dikkat Edelim

Lityum pilleri kullanıldığı zaman Lith-X veya D-Class küçük yangın söndürücü devamlı mevcut olmalıdır. Su bazlı yangın söndürücüler, lityum pillerde kullanılmamalıdır. Çünkü lityum su ile reaksiyona girerek fazla miktarda patlayıcı hidrojen (H2) gazı açığa çıkarır. Lityum pilleri ıslak elle tutulmamalıdır.

Lityum pillerini çöpe atılmamalıdır. Bu pillerdeki lityum su ile reaksiyona girerek patlamaya neden olabilir.

Şarj edilebilir piller kullanıldığı zaman pil için uygun şarj aleti kullanılmalıdır. Böylece şarj edilebilir pilin aşırı yüklemesi ve aşınması önlenir.

Ni-Cad pilleri, sıcakken kesinlikle şarj edilmemelidir. Özellikle yaz aylarında araç içinde kalan piller çabuk ısınır. Bu durumlarda piller soğutulmalı ve sonra şarj edilmelidir.

Şarjlı piller, duman dedektörlerinde kullanılmamalıdır. Çünkü Sekonder piller kendi kendine yüksek oranda deşarj olurlar.

Tahrip olmuş, bozulmuş şarj edilebilir piller tekrar şarj edilmemelidir.

Pil hücresindeki bileşiklerle çıplak elle direk temas edilmemelidir. Pilin asidik veya bazik elektroliti, deri sulanmasına ve yanmasına neden olabilir. Cıva veya Kadmiyum gibi elektrot maddeleri çok toksittir. Diğer bileşikler vücutta çeşitli kısa süreli (sulanma ve yanmaya) veya uzun süreli (sinir sisteminin tahribatına) hastalıklara neden olabilir.

Piller ateşe atılmamalıdır. Pilin metalik bileşikleri yanmaz ve yanan elektroliz dağılabilir, patlayabilir veya toksik duman çıkarabilir. Piller endüstriyel tıbbi atık yakma tesislerinde yakılabilir.

Piller çantada açıkta taşınmamalıdır. Aksi durumda metal paraları, anahtarlar veya diğer metalik maddeler pille temas ederek kısa devre meydana getirebilir. Bu da aşırı ısınmaya, akıntıya veya patlamaya neden olur.

Pilleri muhafaza ederken kısa devre oluşturucu veya herhangi yük boşaltıcı yerlerden (metalik malzemeler gibi) uzak tutulmalıdır.

Pilleri soğuk ve karanlık yerlerde saklanmalıdır. Bu durum pilin ömrünü uzatır. Pilleri buzdolabında sızdırmaz bir kap içinde saklamak sağlıklıdır. Böylece pilin ömrü uzatılmış olur. Piller buzlukta kesinlikle depolanmamalıdır. Pili alete takmadan önce oda sıcaklığına gelmesi beklenmelidir.

Çok hücreli aletlerde farklı piller bir arada kullanılmamalıdır. Voltajlardaki, akımlardaki ve kapasitedeki küçük farklılık, tüm pillerin ortalama faydalı kullanım ömrünü kısaltır.

Şarjlı pilleri çok hücreli alette kullanırken aynı yaşta ve aynı şekilde şarj edilmiş piller kullanılmalıdır. Böylece piller aynı hızda ve oranda deşarj olurlar.

Şarjlı (Sekonder) Ni-Cd pilleri zaman zaman hafıza kaybına uğrarlar. Bu durumlarda pilleri tam olarak deşarj ettikten sonra tekrar şarj edilebilir.

Piller yüksek sıcaklıkta kullanılmamalıdır. Isı kaynaklarından uzak tutulmalıdır. Aksi durumda elektriksel potansiyel, hızlı bir şekilde bozulacaktır.

Pil satın alırken kapasitesine (mAh) mutlaka bakılmalıdır. Kapasitesi düşük olan pillerin daha pahalıya mal olduğu unutulmamalıdır. Çinko karbon ve Ni-Cad pillerin kapasiteleri düşüktür. Ni-MH pillerin kapasiteleri orta ve Alkali ve Lityum pillerin kapasiteleri yüksektir.

Primer piller kesinlikle şarj aletine takılmamalıdır. Aksi durumda çok toksit ve tehlikeli olan maddelerin akmasına neden olunur.

Pillerin dolu mu boş mu olduğunun dil ile kontrol edilmesi halk arasında çok yaygın olan bir yanlıştır. Pilleri kesinlikle dil ile kontrol etmeyiniz.

Uzun sürelerle kullanılmayacak piller cihazlarından çıkartılmalı, artı ve eksi uçları kuru bir bezle silinmeli ve kısa devre yaratmayacak bir şekilde naylon bir torbada muhafaza edilmelidir.

Yeni satın alınmış piller kullanım aşamasına kadar orijinal ambalajlarında tutulmalıdır.

Piller buzdolabında saklanabilir. Ancak buzluk ve ya derin dondurucu kısmında muhafaza edilmemelidir.

Akmış piller çok tehlikelidir. Akmış pillere eldivensiz dokunulmamalıdır ve dokunulduysa mutlaka eller yıkanmalıdır.

Son yıllarda artan pil kullanımı insan sağlığı ve çevre için potansiyel tehlike oluşturmaktadır. Dolayısıyla kullanılmış pillerin tehlike oluşturmaması için ayrı toplanması, taşınması ve geri kazanılması gerekmektedir. Ayrıca pillerdeki tehlikeli ve zararlı metallerin azaltılması da zaruri bir konudur.

Atık Pilleri Ne Yapmalı? Ne Yapmamalı?

Ne Yapmamalı?

- Ev veya iş yerlerinde kullanılmış (atık) piller evsel çöplerle kesinlikle karıştırılmamalı ve rastgele sokaklara atılmamalıdır.
- Atık piller toprağa gömülmemelidir.
- Atık piller denize, akarsulara, göllere veya kanalizasyona atılmamalıdır.
- Atık piller ateşte yakılmamalıdır.

Ne Yapmalı?

- Atık haldeki piller ayrı bir yerde (naylon torba, kutu, kavanoz, vs.) biriktirilmelidir.
- Evinizde veya işyerinizde atık haldeki piller uzun sürelerle muhafaza edilmemelidir.
- Atık piller bulunduğunuz yere en yakın mahaldeki atık pil toplama kutusuna atılmalı veya satın alındığı yere götürülmelidir.
- Atık pillerin bünyelerindeki bazı metallerin geri kazanılabileceği unutulmamalıdır.
- Atık pillerin toplanması için düzenlenecek kampanyalara gönüllü olarak katılmaya çalışılmalıdır.
- Atık pil toplama noktalarının nerelerde olduğu öğrenilmelidir.
- Burada anlatılanlara uyulmalı ve çerrenizdekilere de örnek olmalısınız.
- Son olarak, bu yazımız mail listenizdeki herkese yollanmalı, facebookta ve diğer sosyal paylaşım sitelerinde paylaşılmalıdır.

Kaynakça:
1. Prof. Dr. Mustafa ÖZTÜRK / Çevre ve Orman Bakanlığı
2. Beşiktaş Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Müdürlüğü
3. Duracell
4. www.evimizde.com